ZAMAN KITLIĞININ SEBEBİ PLANSIZLIK MI?
Bir ömür boyunca alacağımız nefes sayısı belli. Zaman sonsuz ama bizim zamanımız sınırlı.
Üstelik içinde yaşadığımız çağda zaman daha da hızlı akıyor. Dedelerimizden daha hızlı hareket ediyoruz. Deniz aşırı ülkelere bir günde gidiyoruz ama bu yolculuklar bile bize fazla uzun geliyor.
Yapacaklarımız o kadar çok ki haftada 168 saat bize az geliyor. Zaman kıtlığını yenmek için daha hızlı yemek yiyor, daha hızlı konuşuyor, daha hızlı yürüyor, daha hızlı araba kullanıyoruz. Bir telaş içindeyiz hepimiz. Çoğumuz ihtiyacından daha az uyuyor.
Üstlendiğimiz sorumlulukların altından kalkmak için bir yerden diğerine savuruyoruz kendimizi. Bu mecburiyetleri yerine getirmekten "esas" yapmak istediklerimizi yapamıyoruz. Kendimizi "tükenmiş" hissediyoruz.
Bu "koşuşturma" iki asır önce sanayi devrimiyle başladı, şimdi hızlanarak devam ediyor.
Amerikalı tarihçi Lewis Mumford, "modern sanayi çağını belirleyen en önemli etkenin buharlı makine değil saat" olduğunu söyler. Eskilerde zaman belirsiz ve kontrolsüz bir şekilde akıyordu. Kimsenin de aklına zamanı kontrol etmek gelmiyordu. Zaman, iş sonlanınca bitiyordu. Sanayi devrimiyle birlikte hayatımıza ölçülen zaman kavramı girdi. Zaman, verimliliği ölçülen ve bedeli ödenen bir "meta" oldu. İnsanın zaman algısı değişti.Vakit nakit oldu.
Bugün insanlar sınırlı zamanın içine mümkün olduğu kadar çok iş sığdırmaya çalışıyorlar, eğer zamanı yönetebilirlerse hayatı da yönetebileceklerine inanıyorlar.
Peki sizce bu doğru mu? Gerçekten zamanı iyi planlarsak hayatımız daha iyileşir mi? Zamanla yarışmak mutlaka gerekli mi?
Bence çözüm başka yerde. Eğer bir insana zaman yetmiyorsa onun zamanla yarışmak yerine kendi önceliklerini ve bu önceliklerin dayandığı "değerleri" gözden geçirmesi gerekir. Çoğumuz için geçerlidir bu durum. Pek çoğumuz "acil" işlerden başımızı kaldıramadığımız için "önemli" işlere zaman bulamayız. Başkalarının bir zorunluluk olarak karşımıza çıkardığı acil işlerle uğraşmaktan kendi "önemsediğimiz" işlere zaman ayıramayız. Kaçmaktan kovalamaya fırsat bulamayız.
Aslında zamanın "yetmemesi" zaman kıtlığından kaynaklanan bir durum olmaktan çok insanın sahip olduğu değerlerin farkında olmamasından kaynaklanır. Hayatta hangi işi yapıp yapmayacağımız, kiminle zaman geçirip geçirmeyeceğimizin kökeninde sahip olduğumuz değerler vardır. Eğer değerlerimizin farkında olur ve tercihlerimizi bu değerlere göre yapabilirsek zaman kıt bir kaynak olmaktan çıkar.
Değerlerimiz ve hedeflerimiz belirsiz olursa işlerin önceliklerini biz değil başkaları belirler. Öncelikleri başkalarının belirlediği bir hayat yaşamak denizde rüzgarın savurduğu bir kayık içinde olmak gibidir. Gittiğimiz yön, süratimiz, nerede duracağımız bizim elimizde değildir.
Hepimizin belirsizlikler içinde bir hayat yaşadığı, kontrolün tamamının bizde olmadığı, kiminin büyük kiminin küçük kayıkla dünyaya geldiği doğrudur; ama her kayığın bir dümeni ve kürekleri vardır. Hepimiz kendi kayığımızın dümenini elimizde tutabiliriz. Hedeflerimizi ve değerlerimizi yansıtan tercihlerde bulunabiliriz. Bu tercihleri dümenimizle, küreklerimizle hayata geçirebiliriz. Evet, bütün koşulları biz belirlemiyoruz, bu denizde olmayı, kendimizi içinde bulduğumuz kayığı biz seçmedik; ama elimizdekilerle de pekala hayatımıza yön verebiliriz.
Aslında planlamamız gereken şey zaman değil kendimizdir.
Zaman yönetimi insanın pusulası olmadan yapabileceği bir iş değildir. Ne kadar hızlı araba kullanırsanız kullanın eğer nereye gideceğinizi bilmiyorsanız sadece daha hızlı kaybolursunuz.
Stephen Covey'in dediği gibi önemli işlere öncelik vermek aslında işleri planlamak ya da işleri daha hızlı yapmakla ilgili değildir. Önemli işlere öncelik vermek, insanın ilkeleri çerçevesinde hangi işi yapıp hangisini yapmayacağına karar vermesiyle ilgilidir. Covey'nin özellikle vurguladığı nokta zamanımızı daha iyi yönetmek için ikinci bir saate değil, iyi bir pusulaya ihtiyacımız olduğudur. Çünkü kendimize belirleyeceğimiz yön hareket hızımızdan çok daha önemlidir.
Zaman yönetimiyle ilgili eğitimlerde sıklıkla verilen bir örnek var: Bir kavanozun içine belirli bir miktar büyük taş yanı sıra küçük çakıl taşları ve kum nasıl sığdırılır? Eğitime katılanlar ilk bakışta kavanozun bütün taşları ve kumları almayacağını düşünürler; çünkü taşların ve kumların miktarı kavanozun hacminden fazla görünüyordur.
Kavanoza önce kumu koyarsak kavanoz hemen dolar ve ancak birkaç tane çakıl taşı alabilir, büyük taşlara hiç yer kalmaz. Önce çakıl taşlarını yerleştirdiğimizde ise bu sefer bütün kumu kavanoza doldursak bile yine büyük taşlara yer kalmaz. Ama eğer önce büyük taşları sonra aralarına çakıl taşlarını yerleştirirsek geri kalan boşlukları da kumla doldurabiliriz.
Büyük taşlar "önemli işlerimiz", çakıl taşları "daha az önemli" işlerimiz, kum ise "boş zaman etkinliklerimizdir". Eğer "dolu dolu" bir hayat yaşamak istiyorsak önceliklerimizi belirlememiz gerekir.
Bu eğitimlerde eğitmen deneyi bu şekilde anlattıktan sonra fikrini pekiştirmek için bir de taşlar, çakıl taşları ve kumla dolu kavanoza su koyarak aslında hiç yeri olmadığı düşünülen sınırlı bir kaba ne kadar çok "şey" sığdırılabileceğini kanıtlar.
Objektif zaman ölçülen zamandır. Sübjektif zaman ise hissedilen zamandır. Herkesin hayatında zamanın adeta durduğunu hissettiği bazı anlar vardır. Bu anlarda objektif olarak zaman aksa bile bize göre zaman genişlemiş hatta durmuştur. İnsan kendisini zamanın tam ortasında hisseder.
Kendimizi akışa kaptırdığımız ve yaptığımız işle bir olduğumuz bu sihirli anlarda ruhen, zihnen ve bedenen objektif zamanın dışına çıkarız. Kendimizi zamanın akışına bıraktığımız anlar, değerlerimizle yaptıklarımızın örtüştüğü anlardır.
Budizm'de insanın varlığını hissedebilmesi ve kendisini zamanın akışına bırakabilmesi için eğitim görmesi gerekir. Şimdiki zamanın içine girebilmek, bir farkındalık, yüksek bir bilinçle mümkün olur. Bu eğitimin sonu "aydınlanmadır."
Steven Covey'in pusulası, Budizm'in öğretileri ya da bizim Sufi geleneğimizin ortak noktası insanın içindeki pusulayla yön bulması üzerinedir. Eğer insan kendi değerlerine uygun tercihler yapabilirse hayatına kendi istediği yönü verebilir.
Bence hepimiz bu düşüncelerden ilham almalıyız. Bence hem yaşadığımız an’ın içine girebilr, hem kendimizi hayatın akışına bırakabilir, hem de hayatımızın dümenini elimizde tutabiliriz.
Anlamlı bir hayat yaşamak için -çelişkili gibi görünse de- bütün bunların hepsini birden yapabiliriz. Yeter ki böyle bir bakış açısına sahip olalım.
