Her çocuk başarmak için doğar, nasıl mı?
Çocuklarımız anaokuluna başlar başlamaz rekebetle tanışıyorlar, ilkokula başladıklarında ise rekabeti iyice tadıyorlar. Ve sonunda da SBS ve ÖSS illeti ile yüzleşiyorlar.
Başarmak için doğan, başarmamak için aslında hiçbir engeli olmayan çocuklar, sağlıklı yollardan geçemediğinde ise kayıp çocuklar olabiliyor. Başarılı olmak isteyen öğrencilere ve çocuğu başarılı olsun isteyen ebeveynlere, Başarı Uzmanı Mümin Sekman’dan öneriler var. İşte, hayallerini gerçek kılmak, kısaca başarmak isteyen çocukların izlemeleri gereken yollar...
Malum, kirpi bile yavrusunu “Ne kadar yumuşaksın yavrucuğum” diye severmiş... Kuşkusuz her anne-baba çocuğunun zeki ve başarılı olduğuna inanıyor. Üstelik, anne babanın penceresinden bu çok da doğru...
Çünkü çocuklar kendilerine değer verildiğinde, başarılı olduklarına inanıldığında, cesaretlendirildiklerinde ve yetenekleri doğrultusunda sağlıklı bir şekilde yönlendirildiklerinde doğallıkla başarıyorlar...
Fakat, “başarı” deyince anneler öyle dertli ki... Nasıl olmasınlar?.. SBS’ler, ÖSS’ler, şu sonu gelmeyen sınavlar, çocukların ve çocuklu ailelerin üstünde kabus gibi...
Öyle ki, ebeveynler SBS yüzünden çocukların ders çalışmaktan soğuduğunu, derslerinde başarılı olan çocukların bile korku ve kaygıları nedeniyle derslere ilgisinin azaldığını; kiminin içine kapandığını, kiminin saldırgan-öfkeli tutumlar sergilediğini ve çocuklarını tanıyamadıklarını söylüyorlar.
10’lu yaşlarda çocukların bir de ergenlik fırtınası yaşadığı gerçeğini hatırlarsak, çocukların işi de hiç kolay değil. Ve biz anne babaların desteğine ve sağlıklı yönlendirmelerine belki de her zamankinden daha çok ihtiyaçları var. Ha, bir de çocuklarımızın 24 saat ders çalışmasını istemekten vazgçmemiz gerekiyor.
BAŞARI DEYİNCE...
“Başarı deyince aklına ne geliyor?” diye İlköğretim çağındaki öğrencilere sorulduğunda öğrenciler şu cevapları vermişler:
“Derslerde iyi not alarak bisiklet kazanmak, okul birincisi olmak, planlı ve azimli olmak, doktor olmak, hedefine ulaşmak, karnemim iyi gelmesi, akıllı ve zeki olmak, iyi bir iz bırakmak, iyi bir evde yaşamak, yetenekli olmak, Atatürk gibi bakmak, kopyacı olmamak, kendine güvenmek, üniversiteyi kazanmak, herkese sözünü geçirmek, bilgisayar oyununda herkesi yenmek, arkadaşlarım tarafından sevilmek, defterimin yıldızlarla kaplı olması, her şeyin kolay gelmesi, annemden istediğim kadar para almak...”
Şüphesiz, çocukların hayalleri sonsuz ve öyle de olmalı... Ama, bir çocuk neyi başarmak isterse istesin, önce; bu dünyada biricik, çok özel ve harika olduğunu bilmeli; bu gerçek anne baba tarafından çocuğa öğretilmeli... Tabii, sevgili çocuklar sonra da şu önerilere kulak verebilirler...
BAŞARMAK İSTEYEN ÖĞRENCİLERE ÖNERİLER
Korkunu gözünde büyütme ! Korkunu gözünde büyütürsen, korkun karşısında küçülürsün ! Herksin korktuğu bir şeyler vardır ama bazıları korktukları şeyleri gözlerinde çok büyütürler. Korkumuz büyüdükçe de cesaretimiz küçülmeye başlar. Ve cesaretin bittiği yerde esaret başlar!..
Denediğin halde istediğin sonucu alamadığın, “Bir daha denersem yine olmayacak” diye düşündüğün şeyler neler? Başarısız olduğun dersleri düşün. Denedin olmadı, denedin olmadı. Bir daha denersen yine olmayacağını düşündün ve mücadele etmeyi bıraktın. Belki tekrar denersen olacak ama denemiyorsun. Oysa, zaman geçtikçe sen değişir, gelişirsin. Sen değişince, şansın da değişir. Dün yapamadığını bugün yapabilir hale gelirsin. Kendine bir şans daha vermeye ne dersin?
Azimli olduğun kadar akıllı da olursan sonuca ulaşırsın. Büyükler bazen, kendi deneyip de yapamadıklarını, çocuklarının da yapamayacağını düşünürler. Bu yüzden, bazen çocuklara, büyüklerinin hayal bile edemeyeceği şeyleri başarmak düşer.Yorgun olsan da mücadeleden yılma. Hem azimli, hem akıllı olabilirsin! Azimli olduğun kadar akıllı da olursan sonuca ulaşırsın! Hayatta başarılı sonuçlar almak için, en yorgun anımızda bile aklımızı iyi kullanabilmeliyiz.
Öte yandan, azimli ve akıllı olabilmek için hayata iyimserlik penceresinden bakabilmek gerekir. Unutma, zafer bir dakika daha dayanabilenindir. Hayat mucizelerle doludur. Bazen hiç kurtulamayacağımızı düşündüğümüz durumlardan, şartlar değişir, kurtuluruz. Umudumuzu kaybetmemeli ve çabalamaya devam etmeliyiz. Biz çaba harcamaya devam edersek, şartlar da bizim lehimize devam etmeye başlayacaktır.
Zorlukları azimle yenmek kadar büyük düşünebilmek de önemlidir. Büyük hayalleri olanlar, hayallerine giden yolda yaşayacakları geçici ve küçük hayal kırıklıklarında cesaretlerini kaybetmemeleri gerekir. Büyük hayalleri olanlar karşılacakları zorluklardan ve küçük başarısızlıklardan yılmamalıdır. Neyi asla yapayacağını düşünüyorsun? Belki doktor olamamaktan korkuyorsundur, belki sınavları kazanamaktan... Hepimizin korkuları var, fakat korkularımızı aşabiliriz. Senin hayallerinin yüksekliği ne kadar? Çünkü sen yükseldikçe önündeki engeller küçülür.
Tabii, civciv gibi düşünerek kartal gibi uçamazsın. Civcivlik günlerinde öğrendiğin bazı şeyleri beyninden silmelisin. Yükseklerden korkmamayı öğrenmekle işe başlamalısın. Sen başarabilirsin, çok yükseklere uçabilirsin. Önce kendine güvenmelisin, sonra da sık sık denemeler yapmalısın. Denemeler sırasında da hatalarından ders çıkarmalısın. Her denemende bir hatanı elersen, sonunda hatan kalmaz ve uçmayı başarırsın.
Eğer, kartal yavrusuysan, ömrünü tavuk taklidi yaparak yaşayamazsın ! Eğer içine büyük işler başarabileceğini hissediyorsan, sen de özel biri olabilirsin. İçindeki ses sana ait olduğun yeri söyleyecektir. Oraya yükselmeye cesaretin var mı? Andre Gide adlı yazar der ki: “Açılmamış kanatların büyüklüğü bilinmez.” Ayrıca, çevremizde beceriksiz olduğunu düşündüğümüz bazı kişiler, başka bir konuda bizden çok daha iyi olabilirler. Herkes bir konuda diğerlerinden daha iyi olabilir. Sonuçta, başkası olma kendin ol...
Bugüne kadar başardıklarının bir listesini yap. Ve kendine güvenini kaybettiğin zamanlarda bu listeyi oku. Çünkü bazen gücümüzü kendimize hatırlatmamız gerekir.
DERSLERDE BAŞARI İÇİN BUNLARI YE !
Kendine güvenmen için enerjin olmalı ! Kendimize güvenimiz, ne yediğimize de bağlıdır. Çünkü enerjimizi yediğimiz besinlerden alırız. Enerjisi olmayan şeyler yediğimizde, kendimizi hep yorgun hissederiz. Bu yüzden kendimize güvenimiz de azalır. Hamburger ve kolanın tadı güzel gelebilir ama besleyici değildir. Peki, derslerde başarılı olmak için neleri sık sık yemeli? Süt, portakal, ceviz, balık...
Ne kadar dik durursan, o kadar enerjik hissedersin. Oturuş şeklimiz ile kendimize güvenimiz arasında bir bağ olduğunu biliyor muydun? Hep omuzlarımız çökmüş bir şekilde durursak, bunalıma gireriz. Sırtımız dik, başımız ileri bakacak şekilde durursak, vücudumuz daha güçlü duygular üretir. Gücünü toplamak ve kendine güvenmek istediğinde, daha dik durmayı deneyebilirsin.
Aynı anda tek tavşan kovala! Çinliler; “İki tavşanı aynı anda kovalayan, hiçbirini yakalayamaz” der. Aynı anda elinde 3 portakalı havaya atıp tutmaya çalışırsan, muhtemelern birkaçını yere düşürürsün. Aynı anda tek iş yap! Böylece önündeki işe dikkatini vermen kolay olur. İşleri sırasıyla yapacak şekilde planla ve sonra da düzenli çalışarak sonuçlandır.
Bir şeyde çevrendekilerden daha iyi ol! Sen de bir şeyi diğer insanlardan daha iyi yapabilirsin. Satranç, bale, maç yorumu, matemetik dersi, hatta elinde hızla kalem çevirme bile olabilir. Önce hangi işte çevrendekilerden daha iyi olmak istediğine karar ver. Sonra, o işe odaklan ve her ayrıntıyı öğren. Bu sana güven verecektir.
ÖZGÜVENLİ BİR ÇOCUK YETİŞTİRMEK İSTEYENLERE ÖNERİLER...
1- Çocuğunuzun kendi başına karar alma kaslarını geliştirmeye çalışın. Örneğin; film izlerken kahramanların içine düştüğü ikilemlerde, çocuğunuza dönüp sorun: “Sen olsaydın ne yapardın?”
2- Çocuğunuzun irade gücünü geliştirin. İç disiplinle çalışmayanın dış disiplinle çalışacağını anlatın. Özgür olmak ve başkaları tarafından bir şeyler yapmaya zorlanmak istemiyorsa, yapması gerekenleri öz disiplinle yapması gerektiğini hatırlatın.
3- Hatalarını değil, doğrularını yönlendirerek çocuğunuzu yönlendirin. Zayıf yönlerini vurgulamak yerine, güçlü yönlerini öne çıkarın. Övgü ile yönetmek, yergi ile değiştirmekten daha kolaydır.
4- Yıkıcı kıyaslamalardan uzak durun! “Komşunun oğlu matematikte senden daha iyi” demek çocuğunuza matematiği sevdirmez, komşunun oğlundan nefret ettirir.
5- Önce koşulsuz sevin, sonra başarı isteyin. Çocuğunuz başarısız olsa bile, ailede yeri ve değeri olduğunu bilmek ister. Temel güvenin performans şartına bağlanması, aşırı başarı baskısına bağlı başarısızlığa neden olur.
6- Çocuğunuz bir şey başarırken yakalayın. Resmin içini taşırmadan boyadığında ya da ayakkkabılarını düzgün bağladığında bunu fark edin. Sizin için küçük, onun için büyük başarıları alkışlayın.
7- Çocuklarınızla önemli konuları göz seviyesinden konuşun. Karşılıklı göz kontağı ile konuşmak, eşit ve samimi bir diyalog kurmaktır.
8- Ona sorumluluk verin. Kendini gösterme fırsatları sunun. İyi yapabildiği işlerde sizi yenmesine izin verin. Başarıyı tattırın ki, başarı zevki gelişsin.
9- Aşırı korumacı hareket etmeyerek ona duyduğunuz güveni gösterin. Çocuğun başının üstünde dönüp durdukları için “helikopter aile” olmayın. Çocuğunuzun kişilikli olabilmesi için kendi başına birşeyler yapabilmesi gerektiğini unutmayın.
10- Gerçekçi başarı beklenileri oluşturun. Evlatlarınız üzerinden kendi hayallerinizi gerçekleştirmeye çalışmayın. Kendi beklentilerinizi değil, çocuğun kapasitesini baz alın.
Başarı kendini yenmekle başlar, başkalarını yendikçe devam eder. Daha önce bazı insanların yaşamak için başardığını ama bazı insanların ise başarmak için yaşadığını yazmıştım. Suyun üstünde kalmakla yetinmeyip, iş dünyasının büyük ve hızlı balıkları olmak isteyen, başarmak için yaşayanların özellikleri nelerdir?
Yaşamak için başaranlara göre, başarı mesai saatleri içinde uğraşılması gereken bir konudur. Başarmak için yaşayanlara göre, başarı mesai saatlerine sığmaz, ancak uyurken bile aklınızda çevirdiğiniz bir işte en iyi olabilirsiniz.
Başarmak için yaşayanlar gündelik faaliyetlerini iki gruba ayırır, amaca bir adım daha yaklaştıranlar ve yaklaştırmayanlar. “Bunu yapmış olmak beni hedefime ne kadar yaklaştırır?” sorusu hep akıllarının merkezindedir. Hedeflerine yaklaştıracak bir şeyler yapmadıkları zamanları ve günleri yaşanmamış sayma eğilimi, kendi kariyerine ihanet ediyor olmaktan gelen suçluluk duygusu yaşarlar. Başarmak için yaşayanlar, ileride daha iyi bir yerde olacaklarına dair güçlü bir inanç geliştirdikleri için, bugün önlerinde olan zorlukları daha “katlanılır” görürler. Çünkü ileride bu zorluğu aşmış olacaklarını, daha iyi şartlarda yaşıyor olacaklarını düşünürler. Kötü koşulları “geçici” olarak görürler.
Bu insanlarda bir işte diğer insanlardan daha iyi olama eğilimi yüksektir. O işin en iyi nasıl yapılabileceğini bilen, o işi en iyi yapan olarak bilinen olmak isterler.
Başarmak için yaşayanların irade güçleri ve iç disiplinleri diğer insanlardan daha yüksektir. Başarmak için gerekli denetimi önce içlerinde başlatırlar. Önce kendi içlerindeki tembel taraflarını yenerler. İçlerinde mutlak bir kontrol ve hâkimiyet kurduktan sonra dalga dalga çevrelerinde egemen olmaya başlarlar. Başarmak kendini yenmektir. Başarı kendini yenmekle başlar, başkalarını yendikçe devam eder. Başarı içte başlar, sonra dışa taşar.
Büyük başarılardan sonra gelen başarısızlıklar da aynı sırayı izler. Dışarıdan her şey başarılı giderken, önce içte başarısızlığın ilk belirtileri kendini gösterir. Bir süre sonra içteki başarısızlık tohumları, dışta başarısızlık fidanlarına dönüşür. Zaman geçtikçe fidanlar büyür ve herkes tarafından görülebilir hale gelir.
HER ŞEY SENİNLE BAŞLAR!
Dünyayı değişitirmeye kendinden başlamalısın. Kendini değişitirmek için de yeni kararlar almalısın. Başarılı olmak için önce başarılı olmaya karar vermen gerekir. Kararsızca başarılı olmaya çalışırsan, enerjin dağılır. Neyi başarmak istediğini netleştirip tüm kalbinle onu başarmaya çabalamalısın. Böylece, gücünü toplayabilir, elinden gelenin en iyisini yapabilirsin. Unutma, her şey seninle başlar.
Ne kadar çok çalışırsan, o kadar az korkarsın! Sınavlarda heyecanlanmaktan mı korkuyorsun? Ne kadar iyi hazırlanırsan, o kadar güçlü olursun. Çünkü korku duygusu yeterince hazırlıklı olmadığını düşünmekten doğar. Eğer, yeterince hazırlıklı değilsen, yapamamaktan korkarsın. Eğer iyice hazırlanırsan, korkun da azalır.
Kendini güçlendirecek şekilde kendinle konuş! Özgüvenin kendin hakkındaki düşüncelerine bağlıdır. Kendinle cesaretlendirici şekilde konuşmalısın. Söylediklerine inanmasan bile bunu yapmak korkunu azaltır. Duyguların kendinle konuşmana göre oluşur. Sürekli, “Ben şimdi ne yapacağım” dersen, panik yapabilirsin. “Bir çözüm bulabilirim” dersen daha sakin olursun ve sakin halinle daha kolay çözüm bulursun.
Her olayda kendini suçlamayı bırak! Ne hissedeceğin, kendinle nasıl konuştuğuna bağlıdır. Her şeyde kendini suçlayıp, kendine güvenini yok etme. Özgüvenimiz azalınca, her olayda kendimizi suçlamaya başlarız. Kendimizi suçladıkça da özgüvenimiz daha fazla azalmaya başlar. Buna bir son vermek gerekir. Sen kusurlarından ve yapamadıklarından ibaret değilsin.
En büyük hayalini başarsaydın, neler olurdu? Şimdi biraz da hayal kaslarını çalıştır. Hiç korkmasaydın, neleri başarmak isterdin? En büyük hayalini gerçekleştirseydin, insanlar sana nasıl dav ranırdı? Neler yaşardın? Nelere sahip olurdun? Nasıl bir evde yaşardın?
Çevrende nasıl insanlar olurdu? Hayal kırıklığı yaşarım, diye hayal kurmaktan korkmamak gerekir. “Ya hayalerim suya düşerse” diye korkanlara şu espriyi öğretebilirsin: Hayallerine yüzme öğretirsen suya düştüklerinde boğulmazlar.
ÖNCE SEN DEĞİŞ!
Sen değiştikçe şansın da değişir. Başarıncaya kadar denemeye devam etmelisin ama bunu akıllı bir şekilde yapmalısın. Denedin olmadıysa, tekrar denemeden önce, neden olmadığını, nasıl yaparsan olabileceğini öğrenmelisin. Onsan sonra tekrar denemelisin. Her denemede yeni biri olmalısın. Yeni şeyler öğrenmiş, yeni bilgi ve beceriler kazanmış halde tekrar denemelisin. Sen aynı kalırsan, ancak şartlar değişirse sonuç alabilirsin. Ama sen kendini geliştirirsen, o zaman şartlar değişmese de sonuç alabilirsin.
Lider gibi olmak için lider gibi düşün ! Birçok lider gibi Atatürk’ün çocukluğu da zorluklarla geçmiştir. Büyük insanların çoğu büyük engellerle karşılaşmıştır. Sen de lider olmak istiyorsan, lider gibi düşünmelisin. Zorluklarla karşılaştığında başarısına hayran olduğun bir insanı akla getir. Sonra da şöyle düşün:
“O benim yerimde olsaydı ne yapardı?
Bazıları iş ararken , bazıları birbiri ardına iş teklifleri alır. Bazıları yıllarca yerinde sayarken bazıları jet hızıyla terfi eder. Hiç düşündünüz mü iş bulmakta güçlük çekmeyenlerin ortak özellikleri nelerdir? İşte bu soruya yazar David Freemantle’ın cevabı...
KİMLER "ARANIYOR" ?
Yazar ve konuşmacı David Freemantle, Wanted (Aranıyor) isimli kitabını yazdığında 66 yaşındaydı. Bir gece yatakta uzanmışken aklına yeni bir fikir geldi: "Bazı insanlar iş bulmakta ya da bir işte kalıcı olmakta diğerlerine nazaran daha başarılıydı. Peki neden?"
Freemantle, bu soruyu yanıtlayan bir kitap yazmaya başladı. Yıl 2008, Eylül ayıydı ve küresel kriz ilk darbeyi ABD'ye vuruyordu, 533 bin kişi işten çıkarıldı. Kriz dalga dalga dünyaya yayıldı. 2009 Mart ayına gelindiğinde yalnızca ABD'de 663 bin kişi işsiz kalmıştı, işsizlik son 25 yılın en yüksek oranına ulaşmış ve yüzde 8.5 olmuştu.
Yetenek savaşının antitezini yazdı
Kitap "Wanted" adıyla, 2009 sonunda ABD'de yayınlandı. Freemantle'ın 16. kitabıydı (5 tanesi uluslararası best seller - en çok satan). Yazar kitabının ne kadar sattığını göremedi, çünkü Nisan 2010'da aramızdan ayrıldı.
Wanted, Optimist Yayınları tarafından "Aranıyor" ismiyle Türkçe'ye çevrilerek Kasım 2010'da kitapçılardaki yerini aldı. İngilizce'sini inceleme fırsatı bulduğum ve esprili dili nedeniyle oldukça eğlendiğim bu kitabın Türkçe'sini de hemen edindim.
Kitapta aslında bir antitez var. Biliyorsunuz, bugünün sıcak konusu "yetenek savaşı". Şirketler, kendilerini başarıdan başarıya koşturacak yeteneklerin peşinde. Ancak onları bulamıyorlar, çünkü yetenekler son derece kıt. Bulduklarını da kaybediyorlar, çünkü yetenekler için alternatif bol.
Freemantle, küresel kriz tecrübesinde çalışanların başına gelenlerden hareketle, yeteneğin bol, alternatifin az olduğunu söylüyor. Yoğun rekabet ortamında hiçbir işin "güvenli" olmadığı görüşünde. Bu nedenle çalışanlara "en çok aranan çalışan olmanın yollarını" anlatıyor.
Yazara göre her şirketin sahip olmak istediği çalışanlardan biri olmak için izlemek gereken 50 yol var. Ben size bu yolların hepsini yazmayacağım ama en çarpıcı bulduğum 3 tanesinden bahsedeceğim.
Aşık olun
Piyasada en aranır çalışan olmanın ilk yolu "Aşık olmak!"
"Başarılı insanları her nerede ararsanız, orada yaptıkları işi seven insanlar bulursunuz" diyor Freemantle. Birkaç yıl önce, oturduğum mahalledeki bankalardan birinde çalışan bir güvenlik görevlisini duymuştum (ismine Ali diyelim). Ali, aralarında babamın da yer aldığı emekliler tarafından çok seviliyordu. Bankaya oldukça fazla sayıda emekli (maaş çekmek için) gidiyordu. Ali hepsini kapıda karşılıyor, içeri alıp oturtuyor, çay-kahve söylüyor ve onlarla sohbet ediyordu. Bankada gerekli yerlere yönlendiriyor, ATM'den para çekemeyenlere yardımcı oluyordu. Emekliler Ali'ye, Ali işine aşıktı.
İşe ilk başladığım yıllarda kafamı her kaldırdığımda gördüğüm bir sekreter vardı. Sekreter yılın 9 ayında hasta, kalan 3 ayında raporluydu. İşinden o kadar nefret ederdi ki hastalanmak için soğukta üzerine bir şey almadan dışarı çıkar, günde iki paket sigara içer, hasta birini gördü mü sarılıp öpmek için elinden geleni yapardı. "Nefret ettikleri işleri yapan insanlar olduğunu görmekten daha kötü bir şey yoktur" diyor Freemantle kitabında.
Kendiniz olun
Beyin avcılığı yapan, çok sevdiğim bir arkadaşıma bir gün dert yanıyordum: "Benden iş kadını falan olmaz, ne tayyör giyebiliyorum, ne kendimi pazarlayabiliyorum, ne de para pazarlığı yapabiliyorum." Dedi ki, "Biz doğal Mine'yi seviyoruz, kendin gibi ol yeter."
Aranıyor kitabından seçtiğim ikinci yol bu: Kendin gibi olmak.
Freemantle, "Bir kuruluş içinde kendiniz olmak, o kuruluşun olmanızı istediği kişi olmaktan çok daha zorlayıcıdır. Genelde vicdan, uyulması beklenen kurallarla çatışır" diyor. Tamamen katılıyorum. Bugüne kadar hangi işlerden neden ayrıldığını ya da kovulduğunuzu düşünün. En azından birinde "sizi istemediğiniz şeyler yapmaya iten" ortamlar olduğunu görürsünüz. Asla "yalaka ve evet efendimci" biri olmayın, kendinize saygınızı yitirmeyin, çünkü karşınıza her zaman "her dediğini yapmanızdan hoşlanan" insanlar çıkmaz. Özellikle de farklı ve yaratıcı düşünmenin çok değerli olduğu bu çağda.
Diktatörler için çalışın
Aylardır işsiz olan bir arkadaşım nihayet bir iş görüşmesine gitmişti. Görüşmeden geldiğinde yorumu şuydu: "Genel müdürü görür görmez tüylerim ürperdi ama ondan çok şey öğrenebilirim. Bir iki yıl işkence çekmeye değer." Arkadaşım o işe girdi, bir diktatörün boyunduruğunda iki yıl işkence çekti ama üçüncü yılın başında genel müdürlük koltuğunda o oturuyordu. Üstelik ne saman altından su yürütmüştü ne entrikalar çevirmişti. Diktatör bizzat patron tarafından kovulmuştu. Şirkette, arkadaşım dışında genel müdürden şikayetçi olmayan kimse kalmamıştı çünkü.
Freemantle'ın kitabından aldığım son yol önerisi, işte bu zehirli insanlarla ilgili: Diktatörler için çalışın.
"Bir yıl bir diktatör için çalışmak, bir işletme okulundaki iki yıla bedeldir" diyor yazar. Diktatörleri muhteşem cümlelerle tanımlıyor: "Diktatörler tüm kararları verirler. En küçük ayrıntılara girerek çok titiz bir biçimde yönetirler. Sadece beyin takımları içinde yer alan bir avuç insanı dinlerler. İnsanların hislerine duyarsızdırlar ve aptalları hoş görmezler. Çoğu zaman değişken, öngörülemez ve mantıksızdırlar. Duygusal şiddetin aşırılıklarına eğilimlidirler. Bu açıdan, kendileri için çalışılacak mükemmel patronlardır. Biraz garip bir yolla olsa da onlardan çok şey öğrenebilirsiniz."
